Nuôi biển bền vững đang trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn tại nhiều địa phương ven biển Việt Nam. Tuy nhiên, trước những thách thức từ biến đổi khí hậu và yêu cầu bảo vệ môi trường, bài toán về mô hình nuôi biển bền vững ngày càng trở nên cấp thiết. Lồng bè HDPE đang nổi lên như một hướng đi mới giúp nâng cao hiệu quả, bảo vệ môi trường và phát triển nuôi biển bền vững. Dù vậy, để giải pháp này được phổ cập, cần có sự chung tay của doanh nghiệp, chính quyền và người nông dân, cũng như một đơn vị dẫn dắt để kết nối và định hướng thị trường.
Thực trạng: Muốn làm nhưng không dễ
Phần lớn bà con nuôi biển hiện nay vẫn sử dụng các vật liệu truyền thống như tre, nứa, tôn, sắt hoặc phao xốp. Dù chi phí đầu tư ban đầu thấp, những vật liệu này tiềm ẩn nhiều nguy cơ:
- Dễ hư hỏng: Chỉ sau 6-12 tháng, các lồng bè làm từ tre, nứa sẽ xuống cấp, đặc biệt khi đối mặt với môi trường nước biển khắc nghiệt.
- Mất an toàn: Gió bão lớn có thể dễ dàng cuốn trôi hoặc làm hư hại hệ thống lồng bè tạm bợ.
- Ô nhiễm môi trường: Các mảnh vụn từ phao xốp vỡ gây ô nhiễm nghiêm trọng đến môi trường biển.
Trong khi đó, các doanh nghiệp lớn như Australis hay Marvin đã áp dụng lồng bè HDPE từ lâu, giúp gia tăng hiệu quả và bảo vệ môi trường biển. Bà con ngư dân nhận ra sự vượt trội của công nghệ này và mong muốn chuyển đổi, nhưng chi phí đầu tư lớn vẫn là rào cản đáng kể.
HDPE – Giải pháp bền vững nhưng chưa phổ cập
Lồng bè HDPE mang lại nhiều ưu điểm vượt trội so với các vật liệu truyền thống:
- Độ bền cao: Chịu được môi trường khắc nghiệt, tuổi thọ lên đến 15-20 năm.
- An toàn, ổn định: Thiết kế cứng cáp, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai.
- Bảo vệ môi trường: Không phân hủy thành vi nhựa gây ô nhiễm biển.
Tuy nhiên, giá thành cao là lý do chính khiến lồng bè HDPE chưa được phổ biến rộng rãi. Hiện nay, các nhà sản xuất nhựa lớn tại Việt Nam như Hoa Sen, Tiền Phong, STP đã có khả năng sản xuất HDPE nhưng chủ yếu phục vụ xuất khẩu hoặc các ngành công nghiệp khác, chưa tập trung vào thị trường nuôi biển.
Doanh nghiệp nhỏ nhiệt tình, doanh nghiệp lớn thờ ơ
Một thực tế nghịch lý đang diễn ra:
- Doanh nghiệp lớn có đủ năng lực sản xuất và quy mô nhưng chưa mặn mà với thị trường nuôi biển bền vững do lợi nhuận không cao và quy mô nhỏ lẻ.
- Doanh nghiệp nhỏ rất quan tâm đến việc phát triển lồng bè HDPE cho nuôi biển nhưng gặp khó khăn vì chi phí sản xuất cao, thiếu nguồn lực đầu tư dài hạn.
Hệ quả là người nông dân muốn chuyển đổi nhưng lực bất tòng tâm vì không đủ khả năng chi trả.
Ai sẽ dẫn dắt cuộc chơi?
Để giải quyết bài toán này, cần có một đơn vị hoặc liên minh đóng vai trò dẫn dắt và kết nối các bên liên quan:
- Doanh nghiệp tiên phong: Cần có một doanh nghiệp lớn dám đầu tư dài hạn vào nghiên cứu, sản xuất và cung cấp giải pháp trọn gói lồng bè HDPE với giá thành hợp lý hơn.
- Hợp tác công – tư: Chính quyền cần có chính sách hỗ trợ như vay vốn ưu đãi, trợ giá, khuyến khích doanh nghiệp và người dân cùng chuyển đổi.
- Liên kết chuỗi cung ứng: Kết nối các nhà sản xuất vật liệu HDPE, doanh nghiệp chế tạo khung lồng và các đơn vị cung cấp phụ kiện để tạo thành một hệ sinh thái hoàn chỉnh, tối ưu hóa chi phí và vận hành.
- Người tiên phong: Khuyến khích các hộ nuôi lớn, có tiềm lực mạnh dạn đầu tư làm mẫu, tạo động lực và lòng tin cho các hộ nhỏ lẻ khác cùng tham gia.
Tương lai nào cho nuôi biển bền vững?
Nếu không có đơn vị nào dẫn dắt và điều phối, bài toán lồng bè HDPE sẽ mãi giậm chân tại chỗ trong thế “con gà và quả trứng” – sản lượng thấp thì giá cao, muốn giá thấp thì phải có số lượng lớn. Chỉ khi có sự chung tay của doanh nghiệp, chính quyền và người nông dân biển, mô hình nuôi biển bền vững mới có thể trở thành hiện thực.
Câu hỏi vẫn còn bỏ ngỏ: Ai sẽ là người đứng lên dẫn dắt cuộc chơi này? Người nông dân đã sẵn sàng học hỏi và chuyển đổi – điều họ cần là một giải pháp khả thi và một người tiên phong đủ sức đưa nuôi biển Việt Nam tiến đến tương lai bền vững hơn.
