Sâm và cao sâm từ lâu đã được xem là những “bảo vật” của tự nhiên, mang lại nhiều lợi ích sức khỏe. Tuy nhiên, liệu rằng những sản phẩm này có thật sự được phục vụ rộng rãi cho mọi tầng lớp trong xã hội, hay chỉ những người có điều kiện mới có thể tiếp cận? Bài viết này mô tả sơ lược hiện trạng và tiềm năng của ngành sâm và cao sâm , cũng như việc phân tầng trong việc sử dụng sâm và cao sâm tại Việt Nam, đồng thời nêu bật những thách thức trong việc làm cho sản phẩm này trở thành một lựa chọn phổ biến, dễ dàng tiếp cận với tất cả người dân.
1. Sâm và cao sâm – Tiềm năng và thực trạng
Sâm và cao sâm là những sản phẩm dược liệu quý hiếm ở Việt Nam, đặc biệt là sâm Ngọc Linh, được biết đến như một trong những loại sâm có chất lượng cao nhất trên thế giới. Mặc dù có rất nhiều loại sâm trên thị trường như sâm Hàn Quốc, sâm Mỹ, nhưng sâm Ngọc Linh luôn chiếm ưu thế về chất lượng và dược tính vượt trội. Theo một nghiên cứu của Viện Dược liệu Việt Nam, hàm lượng saponin trong sâm Ngọc Linh cao gấp đôi so với các loại sâm khác, mang lại nhiều tác dụng đối với sức khỏe như tăng cường miễn dịch, hỗ trợ tiêu hóa và làm đẹp da.
Mặc dù có nhiều lợi ích rõ ràng, nhưng vấn đề nan giải là mức độ tiếp cận sản phẩm sâm của người dân, đặc biệt là các tầng lớp nghèo và trung lưu.
2. Sự cách biệt giữa người giàu và người nghèo trong việc sử dụng sâm
Sâm và cao sâm vẫn đang bị giới hạn ở một số nhóm xã hội nhất định, chủ yếu là những người có thu nhập cao, chẳng hạn như giới thượng lưu, các lãnh đạo doanh nghiệp, hay các khách hàng giàu có. Điều này phần lớn đến từ giá thành sản phẩm khá cao.
Theo khảo sát từ Cục Thống kê Việt Nam, giá bán lẻ sâm Ngọc Linh tươi có thể dao động từ 2 triệu đồng đến 50 triệu đồng mỗi kg, tùy vào chất lượng và độ tuổi của sâm. Cao sâm Ngọc Linh, sản phẩm chế biến từ sâm tươi, cũng có mức giá tương đối cao, từ 1 triệu đồng đến 10 triệu đồng cho mỗi lọ cao sâm. Trong khi đó, các sản phẩm sâm nhập khẩu từ Hàn Quốc hay Mỹ có giá thành thấp hơn, dao động từ 500 nghìn đồng đến 3 triệu đồng mỗi kg, tuy nhiên về chất lượng và hiệu quả thì không thể sánh được với sâm Ngọc Linh.
Điều này dẫn đến tình trạng sâm Ngọc Linh chủ yếu phục vụ cho tầng lớp giàu có, trong khi những người có thu nhập thấp hoặc trung bình rất khó để tiếp cận với sản phẩm này. Một nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính trị Việt Nam cho thấy, hơn 70% người dân ở khu vực nông thôn không có khả năng chi trả cho các sản phẩm sâm, dù biết rõ công dụng của nó đối với sức khỏe.
3. Tình trạng phân tầng trong tiêu thụ cao sâm
Không chỉ có sâm tươi, ngay cả sản phẩm cao sâm – được chế biến từ sâm tươi với giá trị dược tính cao – cũng là một loại sản phẩm cao cấp mà người dân thu nhập thấp khó có thể tiếp cận. Mặc dù các cơ sở sản xuất cao sâm đã cố gắng tạo ra nhiều hình thức khác nhau như viên nang hay bột sâm để dễ dàng sử dụng, nhưng giá thành sản phẩm vẫn là một yếu tố lớn ngăn cản việc tiêu thụ rộng rãi.
Một nghiên cứu từ Hiệp hội Sâm Ngọc Linh Việt Nam chỉ ra rằng, mặc dù nhu cầu tiêu thụ cao sâm tăng mạnh trong những năm gần đây, nhưng sản phẩm này vẫn chỉ phục vụ được khoảng 20% thị trường tiềm năng, chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, và Đà Nẵng. Các khu vực nông thôn, đặc biệt là các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên, gần như không có sự hiện diện của cao sâm.
Chị Lan, một người dân sống ở khu vực Hà Nội, chia sẻ: “Tôi biết sâm rất tốt cho sức khỏe, nhưng một lọ cao sâm có giá cả triệu đồng, quá đắt so với thu nhập của gia đình tôi. Tôi chỉ có thể sử dụng sản phẩm này khi được người thân tặng.” Điều này cho thấy sự phân tầng trong việc sử dụng sản phẩm sức khỏe này đang ngày càng rõ rệt, khi những người có thu nhập cao dễ dàng tiếp cận sâm, trong khi những người có thu nhập thấp hoặc trung bình lại phải “ngậm ngùi” nhìn vào.
4. Những giải pháp cho việc thu hẹp khoảng cách sử dụng sâm
Để làm cho sản phẩm sâm và cao sâm trở thành lựa chọn phổ biến và có thể sử dụng cho tất cả các tầng lớp trong xã hội, cần phải có sự can thiệp từ chính sách nhà nước và sự đổi mới trong cách thức sản xuất, chế biến sản phẩm.
Một trong những giải pháp quan trọng là hỗ trợ nghiên cứu và phát triển sản phẩm sâm với công nghệ cao, giúp giảm giá thành sản phẩm mà vẫn đảm bảo chất lượng. Chính phủ cần triển khai các chương trình hỗ trợ nông dân trồng sâm và các cơ sở chế biến sâm, từ đó giúp tăng sản lượng và giảm chi phí sản xuất.
Bên cạnh đó, việc tăng cường quảng bá và giáo dục cộng đồng về công dụng và lợi ích của sâm, đặc biệt là ở các vùng nông thôn và khu vực miền núi, sẽ giúp tăng nhận thức của người dân về việc sử dụng sâm như một phương pháp phòng ngừa bệnh tật, giúp giảm thiểu khoảng cách trong tiêu thụ.
5. Kết luận
Sâm và cao sâm, dù là những sản phẩm dược liệu có giá trị cao và nhiều tác dụng tuyệt vời đối với sức khỏe, nhưng hiện nay vẫn đang đối mặt với vấn đề phân tầng trong tiêu thụ. Những người giàu có thể dễ dàng tiếp cận sản phẩm này, trong khi những người nghèo và trung lưu lại gặp khó khăn vì giá thành cao. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự thay đổi từ cả phía chính sách nhà nước và các doanh nghiệp sản xuất, nhằm giảm chi phí và giúp sản phẩm sâm trở nên phổ biến, dễ tiếp cận hơn cho tất cả mọi người.
