Giữa những cánh đồng xanh ngắt của xứ Thanh, Thành nhà Hồ hiện lên không ồn ào, không cao vút, nhưng đầy khí phách. Công trình đá độc nhất vô nhị của Việt Nam và Đông Nam Á này không chỉ là di tích lịch sử mà là bản tuyên ngôn bằng đá về tầm nhìn, sức người và khát vọng dựng nước trong một giai đoạn đầy biến động của dân tộc.
Công trình vượt thời gian
Thành nhà Hồ được xây dựng chỉ trong vòng hơn ba tháng vào năm 1397, dưới thời Hồ Quý Ly, vị vua nổi tiếng cải cách mạnh mẽ và có tư duy chiến lược táo bạo. Dù trị vì trong thời gian ngắn, ông đã để lại dấu ấn lớn lao qua việc chuyển đô từ Thăng Long về Tây Đô (nay là huyện Vĩnh Lộc, Thanh Hóa) và cho xây dựng tòa thành đá quy mô hiếm thấy.
Điều khiến Thành nhà Hồ trở nên đặc biệt không chỉ là tuổi đời hơn 600 năm, mà còn là kỹ thuật xây dựng kỳ lạ: những khối đá xanh nặng hàng chục tấn được ghép lại với nhau vô cùng khít, không dùng vữa, không chất kết dính, mà vẫn tồn tại vững chãi qua bao thế kỷ. Cho đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa lý giải hết cách mà người xưa vận chuyển và dựng được công trình quy mô như vậy trong thời gian ngắn đến thế.
Không chỉ là đá, mà là tầm nhìn
Nhiều người từng nghĩ Thành nhà Hồ chỉ là một di tích đá cổ, nhưng nếu nhìn kỹ, đây là một tuyên ngôn chiến lược về quốc phòng và chính trị. Thành được xây dựng ở vị trí “tựa sơn, đạp thủy”, lưng tựa núi Đốn Sơn, mặt nhìn ra sông Mã, nằm trong lòng chảo được bao bọc bởi núi non thế đất hiểm yếu, thuận thủ, khó công.
Toàn thành hình chữ nhật, dài 870m, rộng 883m, với bốn cửa chính: cửa Nam (lớn nhất), cửa Bắc, cửa Đông và cửa Tây. Kiến trúc thành thể hiện rõ tư duy thực dụng, vững bền, gọn gàng, khác với vẻ hoa mỹ của nhiều kinh thành khác, phản ánh đúng tinh thần cải cách, tiết chế của thời Hồ.
Thành đá giữa ruộng đồng, một di sản sống
Điều kỳ lạ và đầy thi vị là giữa vùng quê yên bình của Thanh Hóa, những bức tường đá trầm mặc của Thành nhà Hồ vẫn đứng đó, như một “kẻ chứng nhân” không tuổi. Bao đời nông dân trồng lúa, đi qua cổng thành, có khi không để ý mình đang sống cạnh một Di sản Văn hóa Thế giới, được UNESCO công nhận vào năm 2011.
Du khách đến đây thường ngỡ ngàng: không có sự sắp đặt sân khấu nào cả, chỉ có trời xanh, mây trắng, những phiến đá khổng lồ, những bức tường phủ rêu… và cảm giác mình đang bước vào một lát cắt nguyên bản của lịch sử. Nếu đi vào buổi sáng sớm hoặc chiều muộn, ánh nắng xiên qua cổng thành tạo nên khung cảnh vừa hùng vĩ vừa đầy chất thơ.
Làm sao để đến Thành nhà Hồ?
Thành nhà Hồ nằm tại xã Vĩnh Tiến, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa cách trung tâm thành phố Thanh Hóa khoảng 45km. Bạn có thể đi xe máy, ô tô cá nhân hoặc bắt xe buýt tuyến TP. Thanh Hóa, Vĩnh Lộc. Đường đi khá dễ dàng, đi theo quốc lộ 45, đến thị trấn Vĩnh Lộc, rẽ vào đường 217 là thấy bảng chỉ dẫn đến khu di tích.
Khuôn viên di tích rộng lớn, gồm cả khu nội thành, La thành (thành ngoài), nền điện miếu và các di tích phụ cận. Hiện nay đã có trung tâm trưng bày, các tuyến tham quan bằng xe điện và dịch vụ hướng dẫn viên địa phương.
Một khối đá – một thời đại
Thành nhà Hồ không hoành tráng như Huế, không hoa lệ như Thăng Long, nhưng lại có một vẻ đẹp rất riêng, vẻ đẹp của chiều sâu, của sức người, của cái nhìn xa trông rộng. Nó là kết quả của một cuộc “đặt cược” lịch sử: xây dựng một trung tâm chính trị mới, một thành trì chống ngoại xâm, một bước cải cách lớn giữa lúc lòng dân và thời cuộc còn nhiều bất định.
Và dù thời cuộc ấy không kéo dài, thì viên đá nghìn năm ấy vẫn còn đó, chứng minh cho khát vọng làm chủ vận mệnh của người Việt từ thuở xa xưa.
