Tái định nghĩa: Chiến lược thời hệ sinh thái, chính là Khả năng kết nối giá trị trong hệ sinh thái. Trong thế kỷ 20, một chiến lược kinh doanh thành công được định nghĩa bằng khả năng kiểm soát: kiểm soát thị phần, kiểm soát chuỗi cung ứng, kiểm soát dữ liệu, kiểm soát khách hàng. Nhưng trong thời đại số – nơi không một doanh nghiệp nào có thể “một mình làm nên tất cả” – kiểm soát đã dần nhường chỗ cho kết nối. Chiến lược ngày nay không còn là cuộc chơi “ai sở hữu nhiều hơn”, mà là “ai kết nối sâu hơn, nhanh hơn và thông minh hơn”.
Từ kiểm soát sang kết nối – bước ngoặt chiến lược
Trong tư duy chiến lược cổ điển, doanh nghiệp mạnh được đo bằng quyền lực chi phối chuỗi giá trị: từ sản xuất, phân phối, đến khách hàng cuối cùng. Càng sở hữu nhiều mắt xích, doanh nghiệp càng “vững”. Nhưng thực tế của kỷ nguyên số cho thấy điều ngược lại – quá nhiều kiểm soát khiến doanh nghiệp chậm thích ứng.
Khi thế giới vận hành bằng API, dữ liệu mở và nền tảng, giá trị không còn nằm ở việc ai nắm giữ gì, mà ở cách những gì ta có được kết nối và kích hoạt ra sao. Một doanh nghiệp không cần tự làm hết, chỉ cần biết đứng ở đâu trong mạng lưới giá trị – nơi họ vừa tạo ra giá trị cho người khác, vừa nhận lại giá trị từ cộng đồng đó.
Hãy nhìn cách các nền tảng như Google hay Apple vận hành: họ không bán tất cả, nhưng họ là điểm trung tâm của một hệ sinh thái, nơi hàng nghìn đối tác cùng cộng sinh để tạo ra trải nghiệm hoàn chỉnh. Chính năng lực kiến tạo “vòng tròn giá trị” này mới là chiến lược thực sự của thời đại kết nối.
Chiến lược cộng sinh – khi cạnh tranh không còn là trung tâm
Thế kỷ trước là thời của “chiến lược cạnh tranh”: làm sao để hơn đối thủ, loại bỏ họ khỏi thị trường, chiếm lĩnh khách hàng. Nhưng trong kỷ nguyên của dữ liệu và công nghệ mở, không ai đủ lớn để chiến thắng một mình.
Ngày nay, doanh nghiệp cần dịch chuyển từ tư duy “cạnh tranh” sang “cộng sinh” – nghĩa là biết hợp tác để cùng phát triển, biết chia sẻ dữ liệu, khách hàng, nền tảng… để mở rộng hệ sinh thái chung.
Ví dụ rõ rệt là cách Tiki hợp tác với ngân hàng và ví điện tử. Thay vì tự xây một hệ thống thanh toán riêng, Tiki mở API để kết nối với hàng loạt đối tác – từ đó tạo ra một hành trình mua sắm liền mạch, giảm rào cản thanh toán, tăng tốc độ giao dịch. Ở chiều ngược lại, các ngân hàng và ví điện tử cũng được hưởng lợi từ lượng giao dịch khổng lồ và dữ liệu hành vi người dùng mà Tiki mang lại.
Đó không chỉ là hợp tác kỹ thuật, mà là chiến lược cộng sinh – nơi giá trị không còn được đo bằng biên lợi nhuận ngắn hạn, mà bằng khả năng duy trì hệ sinh thái bền vững.
API và tư duy mở – công cụ của chiến lược kết nối
Trong mô hình doanh nghiệp truyền thống, dữ liệu là “tài sản đóng”: được bảo mật, giới hạn chia sẻ, và chỉ dùng nội bộ. Nhưng trong hệ sinh thái mới, dữ liệu là dòng máu chung. AI, tự động hóa và quy trình số chỉ phát huy sức mạnh khi dữ liệu có thể chảy xuyên suốt giữa các đối tác.
Những công ty như Grab, MoMo, hay GHTK đang chứng minh rằng API không chỉ là công cụ kỹ thuật, mà là nền tảng chiến lược. Mỗi lần mở API là mỗi lần mở cửa cho đối tác cùng tham gia tạo giá trị – từ logistic, thanh toán, đến dịch vụ chăm sóc khách hàng.
Chiến lược giờ đây không chỉ là bản kế hoạch 5 năm, mà là năng lực kiến trúc hệ sinh thái dữ liệu linh hoạt – nơi mỗi kết nối tạo ra giá trị mới, mỗi luồng dữ liệu giúp doanh nghiệp hiểu khách hàng sâu hơn, và mỗi quan hệ cộng tác lại trở thành “đòn bẩy chiến lược” trong tương lai.
Thực chiến: Khi “liên minh” thắng “độc lập”
Một startup nhỏ có thể tồn tại và phát triển không phải nhờ tài chính mạnh, mà nhờ khả năng hòa vào mạng lưới giá trị sẵn có. Ví dụ, các startup về logistics hoặc thanh toán hiện nay thường xây dựng toàn bộ sản phẩm dựa trên API của hệ sinh thái lớn hơn – như Tiki, ZaloPay, hay ShopeePay.
Sự cộng sinh này không khiến họ “phụ thuộc”, mà giúp họ tăng tốc gấp nhiều lần so với việc tự xây từ đầu. Chính khả năng “chọn đúng nơi để kết nối” đã trở thành một dạng năng lực cạnh tranh mới, thay cho sức mạnh tài chính hay thị phần.
Tái định nghĩa chiến lược – từ quyền lực sang ảnh hưởng
Nếu chiến lược của thế kỷ trước là quyền lực kiểm soát, thì chiến lược hôm nay là ảnh hưởng thông qua kết nối. Một doanh nghiệp càng có nhiều điểm chạm, càng được tin cậy trong hệ sinh thái, thì càng có sức ảnh hưởng lớn – ngay cả khi họ không trực tiếp sở hữu tất cả các nguồn lực.
Chiến lược vì thế không còn là “tường thành” dựng lên để bảo vệ, mà là mạng lưới mở để lan tỏa giá trị. Trong bối cảnh đó, AI và tự động hóa không chỉ giúp tối ưu vận hành, mà còn là “người môi giới thông minh” – kết nối các điểm dữ liệu, các đối tác, và các quy trình lại với nhau một cách linh hoạt.
