Khi một doanh nghiệp cán mốc 10 năm tuổi, ai cũng nghĩ rằng đó là biểu tượng của sự bền vững. Nhưng thực tế thì ngược lại. Không ít công ty: từng có đội ngũ tinh nhuệ, thị phần đáng nể và danh tiếng vững vàng, lại tan rã đúng ở thời điểm tưởng như vững chắc nhất. Tàn lụi ở đỉnh cao!
Vì sao? Vì họ sống sót qua khởi đầu đầy bão tố, nhưng lại thất bại ở chặng đường tưởng như đã bằng phẳng.
Có những cái chết không ồn ào. Không phá sản. Không scandal. Chỉ là lặng lẽ biến mất khỏi cuộc chơi.
Những công ty 10 năm tuổi, từng là niềm tự hào một thời, đột nhiên thu hẹp quy mô, rút khỏi thị trường, hoặc bị nuốt chửng bởi một đối thủ trẻ hơn, nhanh hơn, rẻ hơn.
Lý do không đến từ thị trường. Không hẳn từ sản phẩm. Mà đến từ bên trong, từ lối tư duy cũ kỹ không chịu thay đổi.
Tự tin giết chết sự tỉnh táo
Khi bạn đã từng thắng lớn – bạn dễ lầm tưởng rằng công thức cũ sẽ tiếp tục hiệu nghiệm.
Nhiều founder từng thành công thường rơi vào “hội chứng kẻ chiến thắng”: nghĩ rằng mình hiểu thị trường, hiểu khách hàng, hiểu đội ngũ – hơn bất kỳ ai.
Và đó là lúc họ bắt đầu… mù.
Không cập nhật sản phẩm. Không thử kênh mới. Không đo lại hành vi tiêu dùng.
Vì “hồi đó làm thế là được, giờ chỉ cần làm tốt hơn”.
Trong khi thực tế: thị trường không đứng yên, còn khách hàng thì đổi khác từng ngày.
Lối mòn tổ chức – mất dần sự linh hoạt
10 năm vận hành thường đi kèm với bộ máy dày đặc quy trình, cơ chế. Nhưng vấn đề là nhiều cơ chế… đã lỗi thời.
Quy trình kiểm duyệt quá nhiều tầng. Phân quyền không rõ ràng. Lãnh đạo không còn “gần mặt trận”.
Một số nhân sự nắm vị trí quá lâu, không còn nhiệt – nhưng không ai dám thay thế.
Startup thì đang chạy bằng AI, dữ liệu real-time.
Còn doanh nghiệp 10 năm tuổi thì vẫn ngồi họp báo cáo tuần bằng file Excel từ năm 2014.
Khi công ty mới vận hành theo mô hình “trạm vũ trụ”, còn bạn vẫn lái một “tàu hơi nước” – cuộc đua đã ngã ngũ trước khi bạn nhận ra.
Không dám đập bỏ, cũng là một dạng đi vào lối mòn và chết dần
Khi công ty bắt đầu chững lại, việc đầu tiên nên làm là đặt lại các câu hỏi cốt lõi:
Chúng ta còn đang giải quyết đúng vấn đề không?
Khách hàng có còn nhìn mình như 5 năm trước?
Nếu làm lại từ đầu, ta sẽ làm gì khác?
Nhưng hầu hết không dám hỏi. Vì trả lời rồi – thì sẽ phải thay đổi.
Và thay đổi nghĩa là chấp nhận đập bỏ những gì từng là niềm tự hào: sản phẩm chủ lực, cơ cấu tổ chức, thương hiệu cũ, thậm chí chính mình – người sáng lập.
Tôi từng biết một công ty sẵn sàng chi 1 tỷ cho quảng cáo, nhưng không dám thử A/B testing landing page trị giá 5 triệu. Vì họ “đã từng chạy quảng cáo thế này và có hiệu quả”.
Hết lửa, nhưng không dám thừa nhận
Không ít founder sau 10 năm… đã kiệt sức.
Mỏi mệt, thiếu cảm hứng, mất kết nối với đội ngũ, và không còn hứng thú với ngành.
Nhưng vì sĩ diện. Vì trách nhiệm. Vì chưa tìm được ai thay thế.
Họ tiếp tục “cầm lái”, dù trong lòng chỉ mong tìm đường thoát.
Đội ngũ thì cảm nhận được sự hững hờ đó.
Thị trường thì chẳng chờ đợi ai.
Thế là công ty… chết theo cách không ai nghĩ tới: chết vì người đứng đầu không còn sống thật với mình.
Vậy đâu là lối ra?
Không có công thức cố định. Nhưng có 3 điều mà các doanh nghiệp sống khỏe sau 10 năm thường làm được:
- Đặt lại câu hỏi chiến lược mỗi năm, như thể mình mới khởi nghiệp lại từ đầu.
- Luôn có người mới tham gia ban lãnh đạo, đưa góc nhìn mới, thách thức quan điểm cũ.
- Can đảm rời đi, nếu thấy mình không còn là người phù hợp để đưa công ty đi xa hơn.
Mốc 10 năm không phải là đích đến. Đó là vạch xuất phát của một cuộc chơi khác – khắc nghiệt hơn, tinh vi hơn, và đòi hỏi bạn… phiên bản 2.0 của chính mình.
