Tại sao leo núi và khởi nghiệp lại có điểm tương đồng? Những tưởng đây là hai khái niệm hoàn toàn khác biệt nhau?
Chắc hẳn Bạn không biết biết rằng những bài học sinh tử trên đỉnh Everest lại chính là kim chỉ nam cho thành công trong thương trường? Từ cách quản lý rủi ro đến nghệ thuật lãnh đạo, hành trình chinh phục đỉnh cao và xây dựng doanh nghiệp có nhiều điểm chung đến bất ngờ – nhưng cũng ẩn chứa những khác biệt quan trọng sẽ khiến bạn phải giật mình.
I. Điểm tương đồng chiến lược
1. Yêu cầu về sự chuẩn bị kỹ lưỡng
- Leo núi: Cần nghiên cứu địa hình, dự báo thời tiết, chuẩn bị trang thiết bị (dây, móc, oxy dự phòng). Thiếu chuẩn bị = rủi ro tử vong cao.
- Kinh doanh: Đòi hỏi phân tích thị trường, vốn liếng, nhân sự. Khởi nghiệp không kế hoạch = thất bại 90% (theo CB Insights).
→ Bài học: Cả hai đều tuân thủ nguyên tắc “Fail to prepare = prepare to fail”.
2. Quản lý nguồn lực hữu hạn
- Leo núi: Phân bổ oxy, nước uống, calo hợp lý. Leo quá nhanh = kiệt sức giữa chừng.
- Kinh doanh: Cân đối tiền mặt (cash flow), nhân lực. Mở rộng quá nhanh = phá sản như WeWork 2019.
→ Khác biệt: Doanh nghiệp có thể gọi vốn, còn leo núi phải tự xoay sở với túi đồ mang theo.
3. Vai trò của người dẫn đường (Sherpa vs Mentor)
- Leo núi: Sherpa hiểu rõ địa hình nguy hiểm, nhưng không leo thay bạn.
- Kinh doanh: Cố vấn doanh nghiệp chỉ ra sai lầm, nhưng không ra quyết định thay CEO.
→ Tương đồng: Đều cần khiêm tốn học hỏi từ người đi trước.
II. Khác biệt cốt lõi
1. Mức độ rủi ro
- Leo núi: Rủi ro vật lý trực tiếp (gãy xương, tử vong). Everest 2023 có 17 người chết.
- Kinh doanh: Rủi ro tài chính, uy tín. Có thể phục hồi sau phá sản (như Apple những năm 1990).
→ Nhận định: Kinh doanh cho phép thất bại nhiều lần, leo núi sai lầm có thể mất mạng ngay lập tức.
2. Yếu tố may mắn
- Leo núi: Thời tiết xấu có thể hủy cả chuyến đi dù đã chuẩn bị hoàn hảo (ví dụ: bão tuyết bất ngờ).
- Kinh doanh: May mắn tỷ lệ thuận với sự chuẩn bị (Warren Buffett: “Càng làm việc chăm, tôi càng gặp may”).
→ Phân tích: Kinh doanh có yếu tố kiểm soát cao hơn nhờ dữ liệu và điều chỉnh chiến lược.
3. Định nghĩa thành công
- Leo núi: Thành công là sống sót và về nhà an toàn (dù không lên đỉnh).
- Kinh doanh: Thành công thường đo bằng lợi nhuận/thị phần, đôi khi phải hy sinh sức khỏe, quan hệ.
→ Nghịch lý: Leo núi đề cao giá trị bản thân, kinh doanh dễ đánh đổi well-being vì thành tích.
III. Ứng dụng thực tiễn (Framework 4P)
| Yếu tố | Leo núi | Kinh doanh |
| Preparation (Chuẩn bị) | Luyện thể lực 6 tháng | Lập business plan 1 năm |
| Pacing (Nhịp độ) | Leo theo nhóm yếu nhất | Tăng trưởng theo vốn |
| Pivot (Xoay chuyển) | Dừng leo nếu thời tiết xấu | Pivot mô hình khi cần (ví dụ: Netflix từ DVD sang streaming) |
| Purpose (Mục đích) | Chinh phục bản thân | Giải quyết nhu cầu thị trường |
Hãy cùng phân tích sự tương đồng giữa leo núi và kinh doanh thông qua lăng kính 4 yếu tố then chốt:
1. Preparation – Nghệ thuật chuẩn bị
Trước khi chinh phục Everest, các nhà leo núi dành hàng năm trời rèn luyện thể lực, nghiên cứu từng chặng đường.
Tương tự, Jeff Bezos đã mất 2 năm “ẩn mình” để xây dựng kế hoạch chi tiết trước khi tung ra Amazon. Cả hai đều chứng minh: thành công bắt đầu từ những bước chuẩn bị âm thầm mà kỹ lưỡng.
2. Pacing – Nhịp độ thông minh
Trên dãy Himalaya, các đoàn leo núi luôn di chuyển theo thành viên yếu nhất – nguyên tắc “tốc độ của đoàn là tốc độ của người chậm nhất”.
Điều này tương đồng kỳ lạ với triết lý “tăng trưởng bền vững” trong kinh doanh: Airbnb từng kiên quyết từ chối mở rộng quốc tế quá nhanh dù có cơ hội, để tập trung củng cố chất lượng dịch vụ.
3. Pivot – Linh hoạt xoay chuyển
Năm 2015, khi gặp bão tuyết bất ngờ ở độ cao 7,000m, nhà leo núi Nimsdai Purja đã quyết định lùi lại dù chỉ còn cách đỉnh vài giờ đi bộ.
Sự linh hoạt này phản ánh chính xác quyết định của Microsoft khi chuyển từ Windows Phone sang tập trung vào điện toán đám mây – một cú pivot mang tính sống còn.
4. Purpose – La bàn nội tại
Ed Viesturs – người Mỹ đầu tiên chinh phục 14 đỉnh núi cao nhất thế giới không dùng bình oxy – từng nói: “Đỉnh núi chỉ là nửa chặng đường, mục tiêu thực sự là trở về nhà an toàn”.
Điều này vang vọng tư duy của Patagonia – doanh nghiệp luôn đặt mục tiêu bảo vệ môi trường lên trên lợi nhuận, chứng minh rằng thành công bền vững cần la bàn giá trị vững chắc.
→ Đúc kết: Dù là leo núi hay kinh doanh, 4 chữ P này tạo thành khung xương cho mọi chiến lược thành công. Sự khác biệt duy nhất nằm ở cách vận dụng: trong khi nhà leo núi đo lường bằng sinh mạng, doanh nhân tính toán bằng nguồn lực – nhưng cả hai đều không thể thành công nếu thiếu đi bất kỳ yếu tố nào trong số này.
“Trên đỉnh núi hay đỉnh cao sự nghiệp, những quyết định sáng suốt nhất thường xuất phát từ sự kết hợp giữa chuẩn bị kỹ càng và khả năng thích ứng tức thì” – Nguyên tắc mà cả Reinhold Messner (huyền thoại leo núi) và Satya Nadella (CEO Microsoft) đều thuộc nằm lòng.
Kết luận chuyên gia
Leo núi và kinh doanh đều là hành trình vượt qua giới hạn, nhưng khác biệt lớn nhất nằm ở thước đo rủi ro và tính chất thành công. Doanh nhân có thể học từ leo núi:
- Tôn trọng thiên nhiên = Tôn trọng thị trường
- Biết dừng lại đúng lúc (như Amazon huỷ dự án Fire Phone để tập trung vào AWS)
- Thành công thực sự là hành trình, không phải điểm đến
“Trên núi cao hay thương trường, kẻ sống sót không phải người mạnh nhất, mà là người thích nghi nhanh nhất” — Áp dụng thuyết tiến hóa Darwin vào cả leo núi lẫn kinh doanh.
