Làm chiến lược cho doanh nghiệp không phải là một khái niệm xa vời, cũng không phải là thứ chỉ phù hợp với các tập đoàn lớn.
Trong thời đại biến động, bất ổn và cạnh tranh khốc liệt như hiện nay, việc có một chiến lược rõ ràng chính là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp không chỉ tồn tại, mà còn phát triển bền vững.
Nhưng để xây dựng được một chiến lược đúng và đủ lực thực thi, rất nhiều doanh nghiệp buộc phải đối mặt với sự thật: họ không thể tự làm một mình. Đó là lý do vì sao vai trò của chuyên gia chiến lược ngày càng trở nên quan trọng và không thể thay thế.
Vì sao doanh nghiệp bắt buộc phải có chiến lược?
Nếu coi doanh nghiệp là một con thuyền, thì chiến lược chính là bánh lái định hướng. Không có bánh lái, con thuyền có thể vẫn trôi – nhưng trôi đến đâu, có cập bến được hay không, lại là một câu chuyện khác.
Rất nhiều doanh nghiệp khởi sự tốt, tăng trưởng ban đầu nhanh, nhưng càng đi xa càng lạc lối. Họ rơi vào vòng xoáy làm việc theo quán tính: thấy sản phẩm bán được thì tiếp tục mở rộng, thấy thị trường mới thì nhảy vào, thấy đối thủ chạy quảng cáo thì cũng làm theo. Không có một bản đồ chiến lược rõ ràng, doanh nghiệp dễ bị cuốn vào các hoạt động rời rạc, tốn nguồn lực nhưng không tạo ra lợi thế bền vững.
Chiến lược giúp doanh nghiệp nhìn thấy toàn cảnh: mình đang đứng ở đâu trên thị trường, khách hàng thực sự của mình là ai, đâu là điểm mạnh cần phát huy và điểm yếu cần khắc phục. Đặc biệt, chiến lược không chỉ là việc đặt ra mục tiêu, mà là xác định cách tiếp cận phù hợp nhất để đạt mục tiêu ấy, dựa trên năng lực thực tế của doanh nghiệp.
Tại sao doanh nghiệp không nên tự làm chiến lược?
Thực tế cho thấy rất nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa (thậm chí cả các công ty lớn) lựa chọn tự xây dựng chiến lược, với tâm thế “không ai hiểu mình bằng chính mình”. Điều này nghe có vẻ hợp lý, nhưng thường dẫn đến những sai lầm nghiêm trọng.
- Thứ nhất, khi là người trong cuộc, doanh nghiệp rất dễ mắc “hội chứng mù nội bộ” – không nhìn ra được các điểm nghẽn, hoặc tự đánh giá quá cao năng lực và vị thế của mình.
- Thứ hai, chiến lược không chỉ là câu chuyện của cảm tính và kinh nghiệm, mà đòi hỏi tư duy hệ thống, khả năng phân tích dữ liệu và am hiểu thị trường sâu sắc. Đây là điều mà không phải doanh nghiệp nào cũng có sẵn nội lực để đảm nhận.
Một chuyên gia chiến lược bên ngoài, nếu đủ năng lực và kinh nghiệm thực tiễn, sẽ mang lại góc nhìn khách quan, phương pháp làm việc bài bản, đồng thời đặt ra những câu hỏi mà người trong doanh nghiệp thường tránh né hoặc không đủ thông tin để trả lời. Họ không chỉ giúp doanh nghiệp tìm đúng hướng đi, mà còn đồng hành trong việc cụ thể hóa các mục tiêu thành kế hoạch hành động khả thi.
Những “cái bẫy” phổ biến khi doanh nghiệp tự viết chiến lược
Không ít doanh nghiệp khi tự làm chiến lược thường gặp phải các vấn đề sau:
Nhầm lẫn giữa chiến lược và kế hoạch:
Việc đặt ra một loạt chỉ tiêu doanh thu, tăng trưởng, mở rộng thị phần không có nghĩa là đã có chiến lược. Mục tiêu chỉ là điểm đến. Chiến lược là con đường để đến đó – phải có sự tính toán, cân nhắc nguồn lực và lựa chọn cách tiếp cận hiệu quả nhất.
Mô phỏng máy móc mô hình của đối thủ:
Một doanh nghiệp thời trang nhìn thấy thương hiệu khác mở thêm dòng sản phẩm thể thao thì cũng làm theo. Một công ty bán lẻ thấy bên kia chạy chiến dịch sale 80% thì cũng lao vào. Nhưng nếu không hiểu rõ nguồn lực, cấu trúc chi phí và đặc điểm khách hàng của mình, thì mọi nỗ lực đều dễ dẫn tới thất bại.
Quá ôm đồm và thiếu chọn lọc:
Có những doanh nghiệp muốn làm tất cả mọi thứ, phục vụ mọi phân khúc khách hàng, cung cấp tất cả các dịch vụ có thể. Nhưng càng mở rộng thiếu kiểm soát, càng dễ mất đi năng lực cốt lõi và rơi vào tình trạng “nửa vời” ở mọi mặt trận.
Chiến lược không gắn với thực thi:
Một bản chiến lược tốt không thể chỉ nằm trên giấy. Nó cần được chuyển hóa thành kế hoạch hành động cụ thể, có phân công trách nhiệm, nguồn lực rõ ràng và cơ chế đo lường. Nếu không, chiến lược chỉ là một bản trình bày đẹp – nhưng vô dụng.
Làm chiến lược đúng cách – làm từ gốc
Chiến lược không cần hoa mỹ. Nó cần đúng, đủ và khả thi. Một bản chiến lược tốt thường không bắt đầu từ việc “phải làm gì”, mà từ việc “tại sao cần làm” và “nếu không làm, điều gì sẽ xảy ra”. Một doanh nghiệp nghiêm túc với chiến lược là doanh nghiệp dám nhìn lại mình, dám cắt bỏ những hoạt động không hiệu quả, và dám đi chậm để đi xa hơn.
Lựa chọn một chuyên gia chiến lược để đồng hành không có nghĩa là từ bỏ quyền làm chủ. Ngược lại, đó là cách để lãnh đạo doanh nghiệp đưa ra quyết định với thông tin đầy đủ hơn, với hệ thống phân tích sắc sảo hơn, và với tầm nhìn rõ ràng hơn.
Nếu bạn thực sự muốn doanh nghiệp của mình phát triển có định hướng, sử dụng nguồn lực đúng chỗ, tránh sai lầm đắt giá và vươn tới vị thế dẫn đầu – thì xây dựng chiến lược không phải là việc nên làm, mà là việc bắt buộc phải làm. Và hãy chọn người đồng hành thật sự hiểu cuộc chơi – không chỉ người giỏi nói chuyện.
