Trong vai trò chuyên gia tư vấn chiến lược, tôi thường gặp rất nhiều doanh nghiệp, từ startup đến tập đoàn, lúng túng khi nói về “chiến lược”. Không ít người dùng từ “chiến lược” một cách tùy tiện, dẫn đến việc xây dựng kế hoạch thiếu thực tế, thiếu sức sống và cuối cùng là thất bại.
Vậy làm thế nào để nhận biết một chiến lược tốt? Một chiến lược tồi nằm ở đâu? Và quan trọng hơn, ai cần đặt câu hỏi, ai phải trả lời, và trả lời trong bao lâu?
1. Tiêu chí để đánh giá một chiến lược tốt
Một chiến lược được xem là tốt nếu đáp ứng các tiêu chí sau:
- Rõ ràng và có trọng tâm: Chiến lược phải tập trung vào mục tiêu ưu tiên, không quá lan man, gây loãng nguồn lực.
- Thực tế và khả thi: Phù hợp với năng lực hiện có của doanh nghiệp và bối cảnh thị trường.
- Định hướng dài hạn nhưng linh hoạt: Có tầm nhìn phát triển bền vững, nhưng cũng có khả năng điều chỉnh khi môi trường thay đổi.
- Tạo ra lợi thế cạnh tranh rõ ràng: Không đơn thuần là làm theo đối thủ mà phải khai thác điểm mạnh độc đáo.
- Được hiểu và đồng thuận trong toàn bộ tổ chức: Từ ban lãnh đạo đến đội ngũ thực thi đều hiểu vai trò và nhiệm vụ của mình.
- Có chỉ số đo lường cụ thể: Để kiểm tra hiệu quả và điều chỉnh kịp thời.
2. Chiến lược tồi thể hiện qua những dấu hiệu nào?
Ngược lại, chiến lược tồi thường có những đặc điểm:
- Mơ hồ, lan man, không có trọng điểm: Mục tiêu quá rộng, thiếu ưu tiên rõ ràng.
- Không thực tế hoặc quá tham vọng so với năng lực và nguồn lực.
- Không dự báo được rủi ro và không có kế hoạch xử lý.
- Không được truyền tải rõ ràng đến đội ngũ thực thi: Dẫn đến mọi người làm việc rời rạc, mất phương hướng.
- Không đo lường được hiệu quả hoặc không có cơ chế kiểm tra và đánh giá.
- Không tạo ra lợi thế cạnh tranh: Hoặc sao chép mà không sáng tạo.
3. Ai là người đặt câu hỏi về chiến lược?
Đây là điểm nhiều doanh nghiệp thường bỏ qua. Việc đánh giá chiến lược không thể chỉ do một người hoặc một bộ phận tự làm mà thiếu sự tương tác:
- Người đặt câu hỏi đầu tiên là Chủ doanh nghiệp/ Ban lãnh đạo cấp cao: Họ phải thấu hiểu tầm quan trọng của chiến lược, chủ động đặt ra những câu hỏi chiến lược quan trọng về hướng đi, mục tiêu, nguồn lực và rủi ro.
- Tiếp đó là nhóm chuyên gia tư vấn hoặc đội ngũ hoạch định chiến lược: Họ đưa ra các câu hỏi chuyên sâu, phân tích kỹ lưỡng hơn các yếu tố bên trong và bên ngoài.
- Cấp quản lý trung gian và đội ngũ thực thi: Họ đặt câu hỏi về cách chiến lược sẽ được áp dụng, điều chỉnh sao cho phù hợp với thực tế.
4. Ai là người phải trả lời?
- Chủ doanh nghiệp và Ban lãnh đạo cấp cao: Trả lời các câu hỏi về tầm nhìn, sứ mệnh, mục tiêu dài hạn, phân bổ nguồn lực.
- Nhóm hoạch định chiến lược và chuyên gia tư vấn: Đóng vai trò trả lời các câu hỏi về phân tích thị trường, đối thủ, cơ hội – thách thức, và đề xuất các phương án chiến lược.
- Cấp quản lý và bộ phận thực thi: Trả lời câu hỏi về cách triển khai, điều chỉnh và phản hồi về hiệu quả thực tế.
Việc trả lời phải là một quá trình tương tác, không chỉ là “báo cáo” mà phải có phản biện, thảo luận để đảm bảo tính thực tế và đồng thuận.
5. Trả lời trong bao lâu?
- Giai đoạn xây dựng chiến lược: Quá trình này không nên quá vội vã. Một chiến lược tốt thường cần thời gian từ 4-12 tuần tùy quy mô và độ phức tạp của doanh nghiệp. Việc trả lời các câu hỏi phải có đủ thời gian để phân tích dữ liệu, tham vấn nhiều bên liên quan.
- Giai đoạn đánh giá và điều chỉnh chiến lược: Đây là quá trình liên tục, định kỳ (ví dụ mỗi quý hoặc mỗi năm) để trả lời các câu hỏi về hiệu quả và điều chỉnh kịp thời.
- Không nên trả lời câu hỏi chiến lược một cách nhanh chóng và vội vàng vì sẽ dẫn đến sai sót và thiếu chiều sâu. Tuy nhiên, cũng không được trì hoãn quá lâu khiến chiến lược lỗi thời hoặc mất cơ hội.
6. Chủ doanh nghiệp – người nắm quyền quyết định cuối cùng
Chiến lược không phải là bản kế hoạch được viết ra rồi nằm im trong tủ. Nó là kết quả của một quá trình đặt câu hỏi đúng, trả lời thấu đáo và liên tục điều chỉnh.
- Chủ doanh nghiệp phải chủ động đặt câu hỏi và chịu trách nhiệm với quyết định cuối cùng.
- Chuyên gia tư vấn, đội ngũ hoạch định chiến lược là người đồng hành, đưa ra phân tích, cảnh báo và đề xuất.
- Cấp quản lý, đội ngũ thực thi giúp biến chiến lược thành hành động thực tế.
Không phải cứ thuê chuyên gia là có chiến lược tốt, mà quan trọng là chủ doanh nghiệp biết hỏi đúng, nghe kỹ và quyết đoán.
Nếu bạn đang cần tư vấn xây dựng hoặc đánh giá chiến lược cho doanh nghiệp mình, đừng ngần ngại đặt câu hỏi với đội ngũ chuyên gia, nhưng đừng quên, quyết định vẫn thuộc về bạn, người hiểu rõ nhất doanh nghiệp của mình.
