Sâm và cao sâm từ lâu đã được biết đến với những công dụng tuyệt vời đối với sức khỏe. Tuy nhiên, không phải tất cả các loại sâm đều có giá trị đắt đỏ như sâm Ngọc Linh. Nhiều loại cao sâm khác được chế biến từ các thảo dược quen thuộc như cao chè vằng, cao tía tô, và các loại cao lá khác cũng rất tốt cho sức khỏe và có thể dễ dàng tiếp cận hơn với người dân. Dù vậy, vẫn tồn tại một sự phân tầng rõ rệt trong việc sử dụng các sản phẩm này, khi những sản phẩm cao sâm quý hiếm vẫn chủ yếu phục vụ cho tầng lớp giàu có. Bài viết này sẽ làm rõ sự phân biệt giữa các loại sâm và cao sâm, đồng thời phân tích sự phân tầng trong việc tiêu thụ các sản phẩm này tại Việt Nam.
1. Sâm và cao sâm – Phân biệt các loại sản phẩm
Sâm là một loại cây thảo dược quý, nổi bật với các giống như sâm Ngọc Linh, sâm Hàn Quốc (Panax ginseng), hay sâm Mỹ (American ginseng). Tuy nhiên, không phải tất cả các loại sâm đều đắt đỏ và khó tiếp cận. Một số sản phẩm cao sâm được chế biến từ các loại thảo dược khác có công dụng tương tự nhưng lại có giá thành hợp lý hơn nhiều so với các loại sâm đắt tiền.
- Sâm Ngọc Linh: Đây là một trong những loại sâm quý hiếm, có hàm lượng saponin vượt trội và mang lại nhiều công dụng như tăng cường miễn dịch, chống mệt mỏi và hỗ trợ tuần hoàn máu. Tuy nhiên, giá thành của sâm Ngọc Linh khá cao, dao động từ 2 triệu đồng đến 50 triệu đồng mỗi kg, khiến sản phẩm này chỉ phù hợp với một bộ phận nhỏ người dân có thu nhập cao.
- Cao sâm Ngọc Linh: Được chế biến từ sâm tươi, và giá của một lọ cao sâm cũng có thể lên tới hàng triệu đồng. Mặc dù rất tốt cho sức khỏe, nhưng không phải ai cũng có khả năng sử dụng thường xuyên sản phẩm này.
Tuy nhiên, không chỉ có sâm Ngọc Linh, thị trường còn có rất nhiều sản phẩm cao sâm khác, chủ yếu được chế biến từ các thảo dược khác cũng mang lại giá trị sức khỏe cao nhưng có giá thành phải chăng hơn:
- Cao chè vằng: Chè vằng là một loại thảo dược quen thuộc ở Việt Nam, được biết đến với công dụng hỗ trợ giảm cân, thanh nhiệt, và hỗ trợ tiêu hóa. Cao chè vằng hiện nay rất phổ biến, giá thành của một lọ cao chè vằng dao động từ 100 nghìn đồng đến 500 nghìn đồng, giúp người dân dễ dàng tiếp cận sản phẩm này.
- Cao tía tô: Được chế biến từ lá tía tô, một loại thảo dược quen thuộc trong các gia đình Việt Nam. Tía tô có nhiều tác dụng như giải cảm, giảm ho, an thần, và giảm mỡ máu. Cao tía tô hiện nay có giá từ 80 nghìn đồng đến 300 nghìn đồng mỗi lọ, phù hợp với túi tiền của nhiều người.
- Cao lá đinh lăng: Lá đinh lăng cũng là một loại thảo dược có công dụng tăng cường sức khỏe, bổ máu, và hỗ trợ tiêu hóa. Cao lá đinh lăng là một sản phẩm dễ dàng sản xuất và tiêu thụ tại các khu vực nông thôn, với giá thành dao động từ 50 nghìn đồng đến 200 nghìn đồng mỗi lọ, giúp người dân dễ dàng sử dụng.
- Cao nghệ: Được chế biến từ củ nghệ, cao nghệ nổi bật với tác dụng giải độc, chống viêm, và tăng cường sức đề kháng. Cao nghệ hiện nay có giá dao động từ 50 nghìn đồng đến 150 nghìn đồng mỗi lọ, là một sản phẩm phổ biến tại các khu vực nông thôn và thành phố.
2. Sự phân tầng trong tiêu thụ sâm và cao sâm
Mặc dù các loại sâm và cao sâm đều có giá trị dược lý cao, nhưng sự phân tầng trong việc tiêu thụ các sản phẩm này vẫn rất rõ rệt. Sâm Ngọc Linh và cao sâm Ngọc Linh hiện vẫn đang là những sản phẩm chỉ phục vụ cho các tầng lớp thượng lưu, với giá trị sản phẩm quá cao và không phải ai cũng có khả năng chi trả.
Ngược lại, các loại cao sâm như cao chè vằng, cao tía tô, cao lá đinh lăng, cao nghệ, mặc dù có công dụng không kém phần nổi bật, lại có giá thành thấp hơn nhiều, giúp người dân có thu nhập thấp cũng có thể tiếp cận được. Tuy nhiên, vì các loại cao này thường được sản xuất trong phạm vi nội địa và chưa được quảng bá mạnh mẽ như sâm Ngọc Linh, nên vẫn chưa thật sự được phổ biến rộng rãi.
Theo một nghiên cứu của Viện Dược liệu Việt Nam, hơn 80% người dân tại các khu vực nông thôn chưa từng nghe đến sản phẩm cao sâm hoặc các loại cao từ thảo dược, dù họ biết rõ về công dụng của những thảo dược này trong đời sống hàng ngày. Điều này phản ánh một thực trạng đáng buồn, khi các sản phẩm dược liệu quý giá lại chưa được phổ biến rộng rãi, đặc biệt là ở các vùng nông thôn.
3. Tình trạng phân bổ sản phẩm và khả năng tiếp cận của người dân
Mặc dù sâm Ngọc Linh và cao sâm đã có mặt trên thị trường từ lâu, nhưng việc sản phẩm này vẫn chỉ tập trung vào một bộ phận nhỏ người tiêu dùng có thu nhập cao. Báo cáo của Bộ Công Thương cho thấy, chỉ có khoảng 10% dân số tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM có khả năng tiếp cận các sản phẩm sâm cao cấp. Phần lớn người dân ở các khu vực này cũng chỉ sử dụng sâm dạng viên nang hoặc cao sâm có nguồn gốc từ Hàn Quốc hoặc các nước khác, nhưng chất lượng không thể sánh bằng sâm Ngọc Linh.
Ngược lại, các sản phẩm như cao chè vằng, cao tía tô, và cao lá đinh lăng lại dễ dàng tiếp cận hơn với mức giá phù hợp hơn với thu nhập của người dân. Theo báo cáo của Cục Quản lý Thị trường, sản phẩm cao chè vằng hiện đang được tiêu thụ rộng rãi, với lượng tiêu thụ hàng tháng đạt hơn 2 triệu lọ trong các khu vực nông thôn và miền núi. Điều này cho thấy một sự phát triển tiềm năng trong việc sử dụng những thảo dược tự nhiên có giá trị cao nhưng lại dễ tiếp cận.
4. Những giải pháp để thu hẹp khoảng cách trong tiêu thụ sâm và cao sâm
Để giảm sự phân tầng trong việc sử dụng sâm và cao sâm, cần có những chính sách hỗ trợ từ Chính phủ và các doanh nghiệp sản xuất. Các sản phẩm cao sâm như cao chè vằng, cao tía tô, và cao lá đinh lăng cần được quảng bá rộng rãi hơn, không chỉ tập trung ở các khu vực thành thị mà còn cần đi sâu vào các khu vực nông thôn, nơi nhu cầu sử dụng sản phẩm thảo dược này rất cao.
Ngoài ra, việc phát triển các chương trình giáo dục sức khỏe về các sản phẩm cao sâm và các lợi ích của sâm đối với sức khỏe cũng là yếu tố quan trọng giúp người dân, đặc biệt là các nhóm thu nhập thấp, nhận thức rõ hơn về tác dụng của những thảo dược này.
5. Kết luận
Sâm và cao sâm, dù có nhiều loại khác nhau, vẫn đang phải đối mặt với sự phân tầng rõ rệt trong việc tiêu thụ. Các sản phẩm sâm Ngọc Linh đắt đỏ chỉ dành cho những người có thu nhập cao, trong khi các loại cao sâm như cao chè vằng, cao tía tô, và cao lá đinh lăng lại có thể dễ dàng tiếp cận với người dân có thu nhập thấp. Để sản phẩm này có thể phục vụ cho đại đa số người dân, cần có sự hỗ trợ từ chính sách nhà nước và các cơ sở sản xuất để giảm giá thành, mở rộng thị trường và nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị sức khỏe của các loại cao sâm.
