Ai cũng có thể ấn tượng khi lần đầu nhìn thấy miệng núi lửa. Nhưng núi lửa Chư Đăng Ya, ngọn núi lửa đã ngủ yên hàng triệu năm giữa đất trời Gia Lai, không khiến người ta choáng ngợp, mà khiến người ta chậm lại. Bởi những gì còn lại sau một giấc mơ rực cháy không chỉ là tro than hay dung nham đã nguội, mà là dấu tích của sự sống hồi sinh, dịu dàng, bền bỉ và đẹp lạ lùng theo cách riêng của nó.
Chư Đăng Ya – ngọn lửa từng thiêu đốt trời đất
Không phải ai cũng biết Tây Nguyên từng là vùng đất của núi lửa. Nhưng nếu bạn đến Gia Lai vào một ngày đẹp trời, rẽ hướng khỏi thành phố Pleiku và để gió dẫn đường, bạn sẽ bắt gặp Chư Đăng Ya, một ngọn núi trồi lên giữa thung lũng như một chiếc nồi đất khổng lồ, với miệng chảo tròn đều và những dải đất đỏ bazan trải xuống chân núi như nếp váy của người mẹ làng Jrai đang ngồi bên bếp lửa xưa.
Tên gọi “Chư Đăng Ya” trong tiếng Jrai có nghĩa là “củ gừng dại”. Nghe tên thôi đã thấy mộc mạc và gần gũi, như chính mảnh đất này hoang sơ, dẻo dai và ấm nồng vị cay ẩn trong vẻ ngoài giản dị.
Từng là một miệng núi lửa phun trào mãnh liệt, từng đốt cháy trời đất để tạo nên vùng đất bazan màu mỡ bậc nhất cao nguyên, Chư Đăng Ya bây giờ là một nơi trồng bí đỏ, khoai lang, bắp ngô và những giấc mơ nhỏ. Đứng trên đỉnh núi, nhìn xuống những thửa ruộng như những ô màu được khâu lại bằng mồ hôi của người nông dân, người ta dễ lặng người vì một vẻ đẹp vừa nguyên sơ vừa có bàn tay con người nâng niu.
Kơnia đứng đó – chứng nhân câm lặng của ký ức lửa
Trên đỉnh Chư Đăng Ya, giữa gió ngàn và những lối mòn chênh vênh, có một cây kơnia trầm mặc, không rực rỡ hoa hay phô trương lá. Nó đứng đó như một chứng nhân lặng thinh của thời gian. Rễ ăn sâu vào đất núi từng nóng chảy, thân cây đen sậm như đã từng đi qua lửa, tán lá không rậm nhưng vững vàng dang ra như ôm trọn cả vòng miệng núi ngủ quên.
Cây kơnia không phải là “điểm đến” hay “check-in”, mà là một biểu tượng của bền bỉ của sự sống không vội vã, không cần ồn ào để khẳng định mình. Nó giống như những con người ở vùng đất này: ít nói, chịu thương, chịu khó và sống được trên chính mảnh đất từng rất dữ.
Dưới bóng kơnia ấy, ta có thể ngồi hàng giờ. Không cần làm gì cả. Chỉ để gió hong khô những bộn bề trong đầu. Chỉ để đất đỏ bám vào giày rồi theo về tận phố. Và biết đâu, một ý nghĩ mới sẽ chớm nở như mầm sống trên tro tàn.
Muốn lên được đỉnh núi lửa Chư Đăng Ya, có hai cách: một là cuốc bộ men theo con đường mòn đất đỏ vừa leo vừa thở, vừa dừng lại ngắm hoa dại mọc chen đá núi. Hai là… nhờ đến những “người bạn đồng hành” rất đặc biệt: xe thồ chở khách lên đỉnh. Nhưng không phải những chiếc xe gầm rú máy, cũng chẳng phải cánh tài xế chuyên nghiệp mà là những người phụ nữ bản địa với chiếc xe máy giản dị, và nụ cười không bao giờ thiếu trên môi.
Họ tự lập thành một nhóm nhỏ, không bảng hiệu, không đồng phục, chẳng có app đặt xe, chỉ có sự đồng lòng. Mỗi lượt khách: 50.000 đồng cho hai chiều lên xuống, không mặc cả, không bon chen. Người đến trước thì chở trước, người về sau thì chia phần đều nhau. Không ai tranh giành, không ai đòi thêm, chỉ có sự tử tế âm thầm và một kiểu văn hóa chia sẻ rất “Tây Nguyên”.
Có người sẽ gọi đó là “dịch vụ xe ôm địa phương”. Nhưng thật ra, cảm giác khi được chở lên đỉnh Chư Đăng Ya bằng chiếc xe thồ của một người phụ nữ, khi mà mình đôi khi to gấp 2 lần cô ấy, thật không giống như một cuộc giao dịch. Nó gần giống như được người chị gái dắt lên rẫy, vừa lái xe, vừa kể họ làm dịch vụ này bao lâu, như thế nào, hôm nay được bao nhiêu chuyến, mùa mưa thì sao, mùa nắng thế nào… Câu chuyện làm như để đánh lừa bạn nhìn thấy đôi tay phải gồng trên tay lái xe máy, con dốc nhỏ, gập gềnh, nhiều đoạn gần như thắng đửng….
Một hành trình ngắn, nhưng là một bài học dài về sự cộng sinh, về cách người ta cùng nhau sống, cùng nhau sẻ chia miếng cơm và cả nỗi mỏi mệt.
Những điều còn lại và điều ta nhận ra
Có lẽ, trải nghiệm lớn nhất khi tham quan một ngọn núi lửa không phải là cảm giác chinh phục, mà là thức tỉnh. Chư Đăng Ya không dạy ta về sự nguy hiểm của thiên nhiên mà dạy ta về khả năng hồi sinh của mọi điều tưởng như kết thúc.
Đất đỏ bazan từng là dung nham. Những thửa ruộng từng là miệng lửa. Những mùa bí đỏ trĩu quả hôm nay từng là nơi thiêu đốt. Và từ đó, ta hiểu rằng: đổ vỡ không phải là hết. Mỗi vùng lửa đi qua, nếu được lắng lại, đều có thể trở thành đất lành cho mùa sau.
Và có lẽ, chính ta, những con người mang vết nứt, mang cả những nỗi đau của quá khứ cũng cần những miền “Chư Đăng Ya” trong lòng mình. Để học cách sống tiếp. Để biết cách tái sinh.
Ngọn lửa không còn cháy, nhưng vẫn âm ỉ trong đất và người
Núi lửa Chư Đăng Ya đã tắt. Nhưng lửa trong đất thì vẫn cháy âm thầm thành sự sống. Lửa trong người, cũng không cần phải rực rỡ, chỉ cần đủ ấm để đừng quên mình từng mạnh mẽ.
Và khi ta rời khỏi đó, để bụi đất bám lên giày, để cái se lạnh của gió cao nguyên còn vương trên tay áo, có thể ta không mang về một tấm ảnh đẹp nào… nhưng lại mang theo một khúc lặng đủ sâu để tiếp tục sống, theo cách dịu dàng nhất có thể.
